Η επικοινωνία μεταξύ των μελών μιας ανθρώπινης ομάδας πραγματοποιείται άμεσα με τον προφορικό λόγο και έμμεσα με τον γραπτό λόγο. Η φωνή είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του αναπνευστικού συστήματος, του λάρυγγα και του συστήματος αντήχησης (φάρυγγα, στόμα, μύτη). Πολύ απλά, ο αέρας που εκπνέεται από τους πνεύμονες περνά από τις φωνητικές χορδές οι οποίες στη συνέχεια πάλλονται και έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή της φωνής. Οι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγιεινή της φωνής είναι η δομή του φωνητικού συστήματος, ο τρόπος χρήσης της φωνής, το περιβάλλον , η υγεία και η ψυχολογία του ατόμου.
Οποιαδήποτε μεταβολή στους ανωτέρω παράγοντες έχει ως συνέπεια αλλαγή στην ποιότητα της φωνής του ατόμου. Συγκεκριμένα, η διαρκής ή στιγμιαία διαταραχή της φωνητικής λειτουργίας που γίνεται αντιληπτή από τον πάσχοντα αλλά και από το περιβάλλον του και συνίσταται στην μεταβολή των χαρακτηριστικών της φωνής , με σειρά συχνότητα τη χροιά, την ένταση και το ύψος ονομάζεται Δυσφωνία.
Οι διαταραχές φώνησης μπορεί να οφείλονται σε οργανικές αιτίες όπως οι καλοήθεις ασθένειες του λάρυγγα , τραύμα ή κάκωση του λάρυγγα (μετά από ατύχημα ή εισπνοή χημικών), ενδοκρινολογικοί παράγοντες( λήψη φαρμάκων, υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός) και νευρολογικές παθήσεις( νόσος Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας).
Επίσης, σε φωνητική δυσλειτουργία ενδέχεται να οδηγήσουν σε ¨χρόνιες ¨ καταστάσεις όπως χρήση της φωνής λόγω επαγγέλματος (τραγουδιστές, ηθοποιοί, εκπαιδευτικοί, έμποροι…) περιβάλλον με θόρυβο ή σκόνη, άγχος, κακή χρήση της φωνής ( κάπνισμα, αλκοόλ) όλες αυτές οι καταστάσεις οργανικές ή μη αιτιολογίας, οδηγούν σε ηβιφωνία ( αλλαγή φωνής κατά την εφηβεία),σε φωνητικές συμπεριφορές που χαρακτηρίζονται από βραχνάδα, αίσθημα κούρασης ή υπερβολικής προσπάθειας κατά την ομιλία, αφωνία, συχνό καθάρισμα της φωνής , έντονο βήχα, ανεπαρκή τρόπο αναπνοής. Τελικά αλλάζει η ποιότητα , η ένταση, το ύψος της φωνής , ο τύπος της αναπνοής και η αντήχηση.
Η θεραπεία των διαταραχών της φωνής ποικίλλει ανάλογα με τη διαταραχή. Η λογοπεδική φωνητική διαταραχή στοχεύει την αποκατάσταση των δυσφωνιών και στη πρόληψη δημιουργίας νέων. Ο λογοθεραπευτής σε συνεργασία με τον ωτορινολαρυγγολόγο εκτιμά τη φωνητική δυσλειτουργία και καταρτίζει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα που περιλαμβάνει ασκήσεις χαλάρωσης, αναπνοής και φώνησης καθώς και φωνητική υγιεινή.
Το βασικότερο εργαλείο του ανθρώπου στην επικοινωνία η φωνή πρέπει να εξασφαλίζει την αποτελεσματική προφορική επικοινωνία, να έχει φυσιολογική χροιά, ένταση, ύψος , να είναι ικανοποιητικά δυνατή και ευχάριστη στην ακρόαση, να έχει αντίστοιχη συχνότητα σε σχέση με το φύλλο, την ηλικία και την αναλογία του σώματος και να μην έχει αρνητικές συνέπειες στην επικοινωνιακή και κοινωνική θέση του ατόμου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσω της θεραπείας της φωνής , αποφεύγεται το χειρουργείο σε διαταραχές στις οποίες παλαιότερα ήταν η μόνη λύση. Υπάρχει λοιπόν τρόπος να μάθει κανείς με ποιο τρόπο να χρησιμοποιεί τη φωνή του ,ώστε οι φωνητικές χορδές να μη προσάγονται βίαια , αλλά απαλά. Συνεπώς, ως βασικό μέσο επικοινωνίας και αντανάκλασης της προσωπικότητας, η φωνή πρέπει να δέχεται την αντίστοιχη φροντίδα και προστασία.
Κατερίνα Χ. Δήμου
Λογοθεραπεύτρια
Πτυχιούχος ΑΤΕΙ Ηπείρου (Ιωάννινα)