Η νοητική υστέρηση είναι μία παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται κατά τη περίοδο της ανάπτυξης ενός ατόμου και χαρακτηρίζεται από νοητική ικανότητα κάτω από το μέσο όρο. Υπάρχει περίπτωση να εμφανιστεί έως και τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια στη ζωή του ατόμου.
Σύμφωνα με το DSM IV (εγχειρίδιο διαφορικής διάγνωσης)και το ICD 10 η νοητική υστέρηση ορίζεται ως η ύπαρξη νοητικού πηλίκου μικρότερου από 70, όπως αυτό ορίζεται από τα ψυχομετρικά τεστ. Πρέπει επίσης, να υπάρχουν ελλείμματα λειτουργικότητας σε τομείς όπως επικοινωνία, αυτοεξυπηρέτηση, κοινωνικές δεξιότητες, προσανατολισμός, υγεία και ασφάλεια, όπως επίσης η έναρξη των δυσχερειών να τοποθετείται πριν την ηλικία των 18 ετών. Σύμφωνα με μια νεότερη προσέγγιση , η νοητική υστέρηση δεν αντιμετωπίζεται μόνο ως εγγενής κατάσταση , αλλά και ως το προϊόν της αλληλεπίδρασης των ατόμων με το περιβάλλον τους. H συχνότητα της νοητικής υστέρησης στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1% και σύμφωνα όμως με άλλες εκτιμήσεις αγγίζει το 3%.
Η ταξινόμηση των νοητικά υστερούντων ατόμων έχει ως εξής (συνοπτικά):
ΒΑΡΙΑ νοητική υστέρηση με δείκτη νοημοσύνης 34 - 20 και χαρακτηρίζεται από περιορισμένη ψυχοκινητική και γλωσσική ανάπτυξη.
ΜΕΤΡΙΑ /ΜΕΣΗ νοητική υστέρηση με δείκτη νοημοσύνης 49 – 35 κατά την οποία το άτομο μπορεί να μάθει να αυτοεξυπηρετείται αλλά έχει περιορισμένο λεξιλόγιο.
ΕΛΑΦΡΙΑ νοητική υστέρηση με δείκτη νοημοσύνης 70 - 50 στην οποία γίνεται ορατή η μικρή καθυστέρηση στη ψυχοκινητική ανάπτυξη.
Τα αίτια της μπορεί να είναι προγεννητικά (κληρονομικοί παράγοντες, χρήση ουσιών, τραυματισμοί της εγκύου κ.α.), περιγεννητικά (πρόωρος τοκετός) και μεταγεννητικά (μεταβολικές ανωμαλίες, τραυματισμοί εγκεφάλου, ατυχήματα). Απώτερος στόχος ενός ειδικού είναι να μάθουν αυτά να λειτουργούν αυτόνομα και να μπορέσουν να ζήσουν μαζί με άλλα άτομα ή στο σπίτι τους ή σε δομές υποστήριξης ανάλογα με το επίπεδο και το είδος της βοήθειας που χρειάζονται. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε πως και αυτά τα άτομα επιθυμούν όπως όλοι μας να λαμβάνουν μέρος σε δραστηριότητες και θα ήταν χρήσιμο να γίνει αποδεκτό πως πρέπει να δίνουμε έμφαση στις ικανότητες του ατόμου με νοητική υστέρηση και όχι στις αδυναμίες του.
Σύμφωνα με το DSM IV (εγχειρίδιο διαφορικής διάγνωσης)και το ICD 10 η νοητική υστέρηση ορίζεται ως η ύπαρξη νοητικού πηλίκου μικρότερου από 70, όπως αυτό ορίζεται από τα ψυχομετρικά τεστ. Πρέπει επίσης, να υπάρχουν ελλείμματα λειτουργικότητας σε τομείς όπως επικοινωνία, αυτοεξυπηρέτηση, κοινωνικές δεξιότητες, προσανατολισμός, υγεία και ασφάλεια, όπως επίσης η έναρξη των δυσχερειών να τοποθετείται πριν την ηλικία των 18 ετών. Σύμφωνα με μια νεότερη προσέγγιση , η νοητική υστέρηση δεν αντιμετωπίζεται μόνο ως εγγενής κατάσταση , αλλά και ως το προϊόν της αλληλεπίδρασης των ατόμων με το περιβάλλον τους. H συχνότητα της νοητικής υστέρησης στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1% και σύμφωνα όμως με άλλες εκτιμήσεις αγγίζει το 3%.
Η ταξινόμηση των νοητικά υστερούντων ατόμων έχει ως εξής (συνοπτικά):
ΒΑΡΙΑ νοητική υστέρηση με δείκτη νοημοσύνης 34 - 20 και χαρακτηρίζεται από περιορισμένη ψυχοκινητική και γλωσσική ανάπτυξη.
ΜΕΤΡΙΑ /ΜΕΣΗ νοητική υστέρηση με δείκτη νοημοσύνης 49 – 35 κατά την οποία το άτομο μπορεί να μάθει να αυτοεξυπηρετείται αλλά έχει περιορισμένο λεξιλόγιο.
ΕΛΑΦΡΙΑ νοητική υστέρηση με δείκτη νοημοσύνης 70 - 50 στην οποία γίνεται ορατή η μικρή καθυστέρηση στη ψυχοκινητική ανάπτυξη.
Τα αίτια της μπορεί να είναι προγεννητικά (κληρονομικοί παράγοντες, χρήση ουσιών, τραυματισμοί της εγκύου κ.α.), περιγεννητικά (πρόωρος τοκετός) και μεταγεννητικά (μεταβολικές ανωμαλίες, τραυματισμοί εγκεφάλου, ατυχήματα). Απώτερος στόχος ενός ειδικού είναι να μάθουν αυτά να λειτουργούν αυτόνομα και να μπορέσουν να ζήσουν μαζί με άλλα άτομα ή στο σπίτι τους ή σε δομές υποστήριξης ανάλογα με το επίπεδο και το είδος της βοήθειας που χρειάζονται. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε πως και αυτά τα άτομα επιθυμούν όπως όλοι μας να λαμβάνουν μέρος σε δραστηριότητες και θα ήταν χρήσιμο να γίνει αποδεκτό πως πρέπει να δίνουμε έμφαση στις ικανότητες του ατόμου με νοητική υστέρηση και όχι στις αδυναμίες του.
Κατερίνα Χ. Δήμου
Λογοθεραπεύτρια