Εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η αιφνίδια ανάπτυξη ενός νευρολογικού ελλείμματος ως αποτέλεσμα απόφραξης ή αιμορραγίας ενός ή περισσοτέρων αιμοφόρων αγγείων του εγκεφάλου που έχει ως συνέπεια τη νέκρωση των εγκεφαλικών περιοχών που αιματώνονται από τα συγκεκριμένα αγγεία. Τα αίτια που προκαλούν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο είναι εκείνα που δεν αλλάζουν όπως η ηλικία, το φύλο, η κληρονομικότητα αλλά και εκείνα που επιδέχονται βελτίωση και αλλαγές όπως είναι το κάπνισμα, η αρτηριακή πίεση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η κατανάλωση αλκοόλ κα.
Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο που έχει δημιουργήσει προβλήματα κατάποσης και σίτισης στον ασθενή, απαιτεί αξιολόγηση και συνεχή παρακολούθηση από μία ομάδα ειδικών έτσι ώστε να βελτιωθεί ο «μηχανισμός» που απαιτείται για τη σωστή κατάποση και να εξασφαλιστεί η επάρκεια των θρεπτικών ουσιών της καθημερινής του διατροφής.
Τα πιο σοβαρά συμπτώματα που παρουσιάζει ένας ασθενής μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο στη κατάποση και τη σίτιση του είναι η απώλεια βάρους, οι μεταβολές στη φωνή (η φωνή γίνεται «υγρή»), η σιελόρροια, η κόπωση και η αυξημένη διάρκεια μάσησης, η παλινδρόμηση της τροφής, το πνίξιμο κατά τη διάρκεια ή έπειτα από την κατάποση, η δύσπνοια, ο εμετός, η ρινική αναρρόφηση, ο έντονος βήχας, η ξηροστομία και η συχνή ναυτία.
Η αποκατάσταση της κατάποσης στοχεύει πρωτίστως στην ασφαλή σίτιση του ασθενή. Ένας λογοθεραπευτής, διαμορφώνει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης σε συνεργασία βέβαια με τον ιατρό του ασθενή και το άμεσο περιβάλλον του. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών οι οποίοι ευθύνονται για την ορθή κατάποση, ασκήσεις αναπνοής, ασκήσεις γευστικότητας, ασκήσεις συντονισμού των υπεύθυνων για την κατάποση οργάνων και αντισταθμιστικές στρατηγικές (αλλαγές στην ώρα της σίτισης και στη σύσταση της τροφής, ο έλεγχος του ρυθμού σίτισης). Οι ασκήσεις αυτές διαφοροποιούνται ανάλογα με την κάθε περίπτωση αλλά και την αντοχή του εκάστοτε ασθενή.
Η εντερική (σίτιση μέσω ενός σωλήνα από τη μύτη στο στομάχι ) ή η παρεντερική σίτιση (σίτιση στη φλεβική κυκλοφορία άμεσα ) απαιτείται όταν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα κατάποσης και πρέπει να πραγματοποιείται πάντα υπό την επίβλεψη ιατρού. Η καθαριότητα της στοματικής κοιλότητας ενός ασθενή με εντερική ή παρεντερική σίτιση είναι απαραίτητη και καθημερινή.
Η αποκατάσταση της ορθής κατάποσης και σίτισης και η ενεργή διατροφική στήριξη πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή, αμέσως μετά από το εγκεφαλικό επεισόδιο και να συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης, ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία της ανάρρωσης, να εξασφαλιστεί ένας ποιοτικός τρόπος σίτισης και κατάποσης και να βελτιωθεί η ποιότητα φωνής και αναπνοής του ασθενή. Τα προβλήματα σίτισης και κατάποσης έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να οδηγήσουν έως το θάνατο σε περίπτωση απόφραξης των αεραγωγών από εισρόφηση (η είσοδος στο αναπνευστικό ξένων ουσιών ή σωμάτων).
Αμέσως μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σημαντική η αλλαγή του τρόπου ζωής του ασθενή για την πιο γρήγορη ανάρρωση του. Η υγιεινή διατροφή, η διακοπή του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, η ήπια και καθημερινή σωματική άσκηση, η μείωση της κατανάλωσης αλατιού ,η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η κατανάλωση τροφών με φυτικές ίνες, η αποφυγή των λιπαρών τροφών προλαμβάνουν και μειώνουν τους παράγοντες κινδύνου επανεμφάνισης του εγκεφαλικού επεισοδίου.
Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο που έχει δημιουργήσει προβλήματα κατάποσης και σίτισης στον ασθενή, απαιτεί αξιολόγηση και συνεχή παρακολούθηση από μία ομάδα ειδικών έτσι ώστε να βελτιωθεί ο «μηχανισμός» που απαιτείται για τη σωστή κατάποση και να εξασφαλιστεί η επάρκεια των θρεπτικών ουσιών της καθημερινής του διατροφής.
Τα πιο σοβαρά συμπτώματα που παρουσιάζει ένας ασθενής μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο στη κατάποση και τη σίτιση του είναι η απώλεια βάρους, οι μεταβολές στη φωνή (η φωνή γίνεται «υγρή»), η σιελόρροια, η κόπωση και η αυξημένη διάρκεια μάσησης, η παλινδρόμηση της τροφής, το πνίξιμο κατά τη διάρκεια ή έπειτα από την κατάποση, η δύσπνοια, ο εμετός, η ρινική αναρρόφηση, ο έντονος βήχας, η ξηροστομία και η συχνή ναυτία.
Η αποκατάσταση της κατάποσης στοχεύει πρωτίστως στην ασφαλή σίτιση του ασθενή. Ένας λογοθεραπευτής, διαμορφώνει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης σε συνεργασία βέβαια με τον ιατρό του ασθενή και το άμεσο περιβάλλον του. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών οι οποίοι ευθύνονται για την ορθή κατάποση, ασκήσεις αναπνοής, ασκήσεις γευστικότητας, ασκήσεις συντονισμού των υπεύθυνων για την κατάποση οργάνων και αντισταθμιστικές στρατηγικές (αλλαγές στην ώρα της σίτισης και στη σύσταση της τροφής, ο έλεγχος του ρυθμού σίτισης). Οι ασκήσεις αυτές διαφοροποιούνται ανάλογα με την κάθε περίπτωση αλλά και την αντοχή του εκάστοτε ασθενή.
Η εντερική (σίτιση μέσω ενός σωλήνα από τη μύτη στο στομάχι ) ή η παρεντερική σίτιση (σίτιση στη φλεβική κυκλοφορία άμεσα ) απαιτείται όταν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα κατάποσης και πρέπει να πραγματοποιείται πάντα υπό την επίβλεψη ιατρού. Η καθαριότητα της στοματικής κοιλότητας ενός ασθενή με εντερική ή παρεντερική σίτιση είναι απαραίτητη και καθημερινή.
Η αποκατάσταση της ορθής κατάποσης και σίτισης και η ενεργή διατροφική στήριξη πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή, αμέσως μετά από το εγκεφαλικό επεισόδιο και να συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης, ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία της ανάρρωσης, να εξασφαλιστεί ένας ποιοτικός τρόπος σίτισης και κατάποσης και να βελτιωθεί η ποιότητα φωνής και αναπνοής του ασθενή. Τα προβλήματα σίτισης και κατάποσης έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να οδηγήσουν έως το θάνατο σε περίπτωση απόφραξης των αεραγωγών από εισρόφηση (η είσοδος στο αναπνευστικό ξένων ουσιών ή σωμάτων).
Αμέσως μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σημαντική η αλλαγή του τρόπου ζωής του ασθενή για την πιο γρήγορη ανάρρωση του. Η υγιεινή διατροφή, η διακοπή του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, η ήπια και καθημερινή σωματική άσκηση, η μείωση της κατανάλωσης αλατιού ,η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η κατανάλωση τροφών με φυτικές ίνες, η αποφυγή των λιπαρών τροφών προλαμβάνουν και μειώνουν τους παράγοντες κινδύνου επανεμφάνισης του εγκεφαλικού επεισοδίου.
Κατερίνα Χ. Δήμου – Λογοθεραπεύτρια
Πτυχιούχος ΑΤΕΙ Ηπείρου
Εξειδίκευση Πανεπιστημίου Μακεδονίας