Επικοινωνία είναι η διαδικασία ανταλλαγής απόψεων μεταξύ δύο η περισσότερων μελών για τα οποία η πληροφορία έχει νόημα , οπότε αποκτά νόημα και η ανταλλαγή της ως μια πράξη. Για τον άνθρωπο η επικοινωνία είναι ζωτική ανάγκη, είναι το μέσο που συνέβαλλε στην ανάπτυξη του πολιτισμού . Μέσω της επικοινωνίας ο άνθρωπος μεταδίδει πληροφορίες , σκέψεις, γνώσεις , εμπειρίες και συναισθήματα.
Η επικοινωνία είναι σημαντική καθώς είναι η βάση όλων των σχέσεων. Από την ποιότητα της επικοινωνίας που έχουμε με τους γύρω μας εξαρτάται η ψυχική μας διάθεση και επηρεάζεται η συμπεριφορά και ο τρόπος σκέψης μας. Βάση της επικοινωνίας είναι η σωστή ακρόαση του συνομιλητή έτσι ώστε να κατανοήσουμε τα λεγόμενα, τις σκέψεις , τα συναισθήματα αλλά και την διάθεση του.
Η επικοινωνία συμβάλει στην κοινωνική επαφή, καθορίζει το βαθμό επιρροής μας από και προς τους άλλους , καλύπτει τις κοινωνικές ανάγκες. Οι γονείς με το προσωπικό τους παράδειγμα προβάλλοντας και αναδεικνύοντας την αξία της ειλικρίνειας διαπαιδαγωγούν τα παιδιά ώστε να γίνουν υπεύθυνοι ενήλικες και να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους είτε είναι θετικές είτε αρνητικές. Επιπρόσθετα, η επικοινωνία καθορίζει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων , δημιουργώντας στενότερες φιλικές, ερωτικές ή άλλου είδους κοινωνικές σχέσεις ή αντίθετα συντελεί στην απομάκρυνση και διάρρηξη κάποιων σχέσεων και στη δημιουργία άλλων.
Η διαπροσωπική επικοινωνία είναι διαρκής. Από τη στιγμή που αποτελεί αντικείμενο μάθησης , δηλαδή σκόπιμης τροποποίησης της συμπεριφοράς, βελτιώνεται για να καταστεί πιο αποτελεσματική. Η διαπροσωπική επικοινωνία χαρακτηρίζεται από ηθική. Στις σχέσεις μας με τους άλλους, μεταφέρουμε το σύνολο των ηθικών μας αρχών και αξιών , αντανάκλαση των αξιών της κοινωνίας , της ομάδας ή του ατόμου με το οποίο επικοινωνούμε. Παρατηρώντας σήμερα τους ανθρώπους γύρω μας, μπορούμε να αντιληφθούμε τις δυσχέρειες στην μεταξύ τους επικοινωνία.
Είμαστε πιο μακριά με τους συνανθρώπους μας. Δεν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για τους γύρω μας, δεν αναπτύσσουμε ουσιαστικές και αληθινές σχέσεις (φιλικές, ερωτικές, επαγγελματικές). Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι κλεισμένοι στο μικρόκοσμο τους και αδιαφορούν για τους υπόλοιπους. Εξαιτίας της απήχησης που έχουν τα social media, οι περισσότεροι αναζητούν φίλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι στην πραγματική ζωή. Φρικιαστικό αποτέλεσμα, είναι να χαθεί η αληθινή, ουσιαστική επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο και οι άνθρωποι να βιώνουν στον υπέρτατο βαθμό τη μοναξιά καθώς διστάζουν να δείξουν τα πραγματικά τους συναισθήματα και τις αληθινές προθέσεις τους, ξεχνούν ή αποφεύγουν εσκεμμένα να ζήσουν τη" σχέση "τους και απορροφώνται στην οθόνη του κινητού η του υπολογιστή τους.
Στην οικογένεια εντοπίζεται κρίση αξιών. Λείπει ο σεβασμός μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Οι περισσότεροι γονείς δε συζητούν με τα παιδιά τους και τους απαγορεύουν εμμέσως πλην σαφώς να θίξουν θέματα ταμπού, με αποτέλεσμα η σχέση να φθείρεται και να απομακρύνονται μεταξύ τους.
Η διαμόρφωση της επικοινωνίας σχετίζεται άμεσα με το κοινωνικοοικονομικό σύστημα στο οποίο γεννιέται και μεγαλώνει ο κάθε άνθρωπος. Η θέση που έχουμε στο υπάρχον κοινωνικοοικονομικο σύστημα (καπιταλισμός) διαδραματίζει βασικό ρόλο στην επικοινωνία μας με τους συνανθρώπους μας και στη διαμόρφωση των σχέσεων μας με εκείνους. Στο περιβάλλον αυτό οι κυρίαρχες αξίες είναι ο ανταγωνισμός και ο ατομικισμός αρκεί να πετύχει κάποιος το στόχο του με θεμιτό ή αθέμιτο τρόπο.
Το κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον σήμερα δεν προσφέρεται για σχέσεις ειλικρίνειας , έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες. Το γεγονός ότι πλέον ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της νεολαίας επικοινωνεί μέσα από ένα επίπλαστο, ηλεκτρονικό περιβάλλον με άτομα που ενδεχομένως να μη δει ποτέ από κοντά είναι ένα δείγμα μόνο της φθοράς της υγιούς επικοινωνίας. Πέρα από τους κινδύνους που κρύβει ένας τέτοιος τρόπος επικοινωνίας και γνωριμιών είναι και αποπροσανατολιστικό από την πραγματικότητα, από σχέσεις άμεσες , που ο μόνος τρόπος για να πραγματοποιηθούν είναι η ζωή στη μη ηλεκτρονική σφαίρα.
Η επικοινωνία είναι έκφραση. Χρειάζεται ειλικρίνεια και ουσία χωρίς κριτική προς τους άλλους και διαρκής, ειλικρινής προσπάθεια για την κατάκτηση της. Το «μαζί» είναι δύσκολο καθώς προϋποθέτει την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό "εγώ". Όταν γνωρίσουμε τι είναι αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε και είμαστε έτοιμοι να προσπαθήσουμε για αυτό, τότε η επικοινωνία θα είναι υγιής και αποτελεσματική.
Κατερίνα Χ. Δήμου – Λογοθεραπεύτρια
Πτυχιούχος ΑΤΕΙ Ηπείρου
Εξειδίκευση Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Ειδική εκπαίδευση: Αποκατάσταση ομιλίας, κατάποσης, γνωστικών λειτουργιών μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο