Σίγουρα, όλοι γνωρίζουμε πως το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης έχει αφομοιώσει και διατηρήσει, δυστυχώς ακόμη, μία από τις πιο δύσκολες και εξαιρετικά ανώφελες τεχνικές μάθησης, η οποία έχει σαν στόχο την μηχανική απομνημόνευση της εκπαιδευτικής ύλης. Την τεχνική αυτή καλούμε αποστήθιση και πλέον εφαρμόζεται σε ελάχιστες χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες η τεχνική της αποστήθισης, συμβάλλει στην έλλειψη προόδου και παρεμποδίζει την κριτική κατανόηση και επεξεργασία των εννοιών. Φυσικά, μέσα σε όλα αυτά τα έτη που διδάσκεται στη χώρα μας υπήρχαν (και υπάρχουν) αρκετά παραδείγματα μαθητών που αποστήθισαν από τα σημεία στίξης έως και τον ακριβή αριθμό των σελίδων.
Ωστόσο, πάντα εξακολουθεί να είναι μία από τις πιο συχνές ανησυχίες των γονιών η διαδικασία της μελέτης. Κάποιοι μαθητές δυσανασχετούν και δείχνουν απρόθυμοι να ασχοληθούν με τη μελέτη, αδυνατούν να συγκεντρωθούν, αποσπώνται και δυσκολεύονται ιδιαιτέρως στην απομνημόνευση των πληροφοριών ενός μαθήματος. Οι μαθητές αυτοί καταλήγουν να αποτυγχάνουν σε πολλά γνωστικά πεδία και συνεπώς να έχουν έντονα χαμηλή αυτοεκτίμηση και χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα.
Η διαδικασία της απομνημόνευσης μπορεί να διευκολυνθεί μέσω ειδικών τεχνικών μελέτης, τις οποίες μπορούν να ακολουθήσουν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί. Τα μικρότερα παιδιά, επωφελούνται αρκετά από τα οπτικά βοηθήματα (π.χ. σχέδια, εικόνες, διαγράμματα) τα οποία μπορούμε να διανθίσουμε με υπερβολή. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε πως όσο πιο έντονες και πιο αστείες είναι οι εικόνες, τόσο το καλύτερο για τον στόχο μας. Η τεχνική βοηθά αποδεδειγμένα σε όλα τα μαθήματα και κυρίως στην ορθογραφία (εικονογραφική μέθοδος), στις μικρότερες αλλά πολλές φορές και στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Επιπρόσθετα, ιδανική είναι η χρήση μελωδίας ή και τραγουδιών για την σωστή εκμάθηση των εννοιών και αλληλουχίας καθώς και η χρήση έντονων μαρκαδόρων, σημειωματάριου και post-it. H ενίσχυση των αισθήσεων του παιδιού, αποτελεί μία από τις καλύτερες και αποτελεσματικότερες μεθόδους εκμάθησης εννοιών αλλά και βελτίωσης της μνήμης (χρησιμοποιούμε απτικά ερεθίσματα: γραφή με το δάχτυλο σε άμμο, ακολουθία γραμμών και δημιουργία γραμμάτων με διαφορετικά υλικά).
Για όλα τα παιδιά μία πρόταση αρκετά χρήσιμη είναι η προσαρμογή των πληροφοριών ενός μαθήματος στη ζωή και τις εμπειρίες τους. Προσπαθούμε να βρούμε αντικείμενα που θυμίζουν την έννοια, χρησιμοποιούμε αγαπημένους ήρωες, αγαπημένα τρόφιμα ή γλυκίσματα ώστε να γίνει ακόμη πιο διασκεδαστική η ώρα της μελέτης. Ακόμη, η εύρεση ακρωνυμίων και ακροστιχίδων είναι αρκετά διασκεδαστική αλλά και εκπαιδευτική για αρκετά παιδιά. Το χιούμορ σίγουρα βοηθά τα παιδιά να εκτονωθούν αλλά και να μάθουν. Συσχετίζουμε με κάτι αστείο νέες λέξεις που μαθαίνουμε ή κάποιο κείμενο που πρέπει να αποστηθίσουμε.
Τέλος, οι επαναληπτικές/συμπληρωματικές ερωτήσεις για να επιβεβαιωθεί η κατανόηση των οδηγιών/εντολών/εννοιών/κειμένου κρίνονται πάντα απαραίτητες και αποδεδειγμένα αποτελούν μία παραδοσιακή στρατηγική ενίσχυσης της μνήμης αλλά πάντα εξυπηρετική. Παρατηρούμε πάντα ποιες στρατηγικές βοηθούν το παιδί και τις επεκτείνουμε εφαρμόζοντας τες ακόμη και συνδυαστικά εφόσον αντιληφθούμε πως υποστηρίζουν και ενισχύουν την μνήμη του παιδιού.
Ωστόσο, πάντα εξακολουθεί να είναι μία από τις πιο συχνές ανησυχίες των γονιών η διαδικασία της μελέτης. Κάποιοι μαθητές δυσανασχετούν και δείχνουν απρόθυμοι να ασχοληθούν με τη μελέτη, αδυνατούν να συγκεντρωθούν, αποσπώνται και δυσκολεύονται ιδιαιτέρως στην απομνημόνευση των πληροφοριών ενός μαθήματος. Οι μαθητές αυτοί καταλήγουν να αποτυγχάνουν σε πολλά γνωστικά πεδία και συνεπώς να έχουν έντονα χαμηλή αυτοεκτίμηση και χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα.
Η διαδικασία της απομνημόνευσης μπορεί να διευκολυνθεί μέσω ειδικών τεχνικών μελέτης, τις οποίες μπορούν να ακολουθήσουν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί. Τα μικρότερα παιδιά, επωφελούνται αρκετά από τα οπτικά βοηθήματα (π.χ. σχέδια, εικόνες, διαγράμματα) τα οποία μπορούμε να διανθίσουμε με υπερβολή. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε πως όσο πιο έντονες και πιο αστείες είναι οι εικόνες, τόσο το καλύτερο για τον στόχο μας. Η τεχνική βοηθά αποδεδειγμένα σε όλα τα μαθήματα και κυρίως στην ορθογραφία (εικονογραφική μέθοδος), στις μικρότερες αλλά πολλές φορές και στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Επιπρόσθετα, ιδανική είναι η χρήση μελωδίας ή και τραγουδιών για την σωστή εκμάθηση των εννοιών και αλληλουχίας καθώς και η χρήση έντονων μαρκαδόρων, σημειωματάριου και post-it. H ενίσχυση των αισθήσεων του παιδιού, αποτελεί μία από τις καλύτερες και αποτελεσματικότερες μεθόδους εκμάθησης εννοιών αλλά και βελτίωσης της μνήμης (χρησιμοποιούμε απτικά ερεθίσματα: γραφή με το δάχτυλο σε άμμο, ακολουθία γραμμών και δημιουργία γραμμάτων με διαφορετικά υλικά).
Για όλα τα παιδιά μία πρόταση αρκετά χρήσιμη είναι η προσαρμογή των πληροφοριών ενός μαθήματος στη ζωή και τις εμπειρίες τους. Προσπαθούμε να βρούμε αντικείμενα που θυμίζουν την έννοια, χρησιμοποιούμε αγαπημένους ήρωες, αγαπημένα τρόφιμα ή γλυκίσματα ώστε να γίνει ακόμη πιο διασκεδαστική η ώρα της μελέτης. Ακόμη, η εύρεση ακρωνυμίων και ακροστιχίδων είναι αρκετά διασκεδαστική αλλά και εκπαιδευτική για αρκετά παιδιά. Το χιούμορ σίγουρα βοηθά τα παιδιά να εκτονωθούν αλλά και να μάθουν. Συσχετίζουμε με κάτι αστείο νέες λέξεις που μαθαίνουμε ή κάποιο κείμενο που πρέπει να αποστηθίσουμε.
Τέλος, οι επαναληπτικές/συμπληρωματικές ερωτήσεις για να επιβεβαιωθεί η κατανόηση των οδηγιών/εντολών/εννοιών/κειμένου κρίνονται πάντα απαραίτητες και αποδεδειγμένα αποτελούν μία παραδοσιακή στρατηγική ενίσχυσης της μνήμης αλλά πάντα εξυπηρετική. Παρατηρούμε πάντα ποιες στρατηγικές βοηθούν το παιδί και τις επεκτείνουμε εφαρμόζοντας τες ακόμη και συνδυαστικά εφόσον αντιληφθούμε πως υποστηρίζουν και ενισχύουν την μνήμη του παιδιού.
Κατερίνα Χ. Δήμου – Λογοθεραπεύτρια
Πτυχιούχος ΑΤΕΙ Ηπείρου
Εξειδίκευση Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Ειδική εκπαίδευση: Αποκατάσταση ομιλίας, κατάποσης, γνωστικών λειτουργιών μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο