Η σύγχρονη μέθοδος στη λογοθεραπευτική παρέμβαση
Η μουσικοκινητική αγωγή απευθύνεται πρωτίστως σε παιδιά διότι η μουσική εκπαίδευση στα ευαίσθητα έτη της προσχολικής ηλικίας έχει πιο ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Ωστόσο, μπορεί να απευθυνθεί και σε ενήλικες. Στόχος της είναι η ανάπτυξη των «μουσικών ικανοτήτων», δηλαδή ικανοτήτων έκφρασης μέσα από τη μουσική. Αναγνώριση ακουστικών ερεθισμάτων, μουσική σύνθεση, τραγούδι, κίνηση και αξιολόγηση της μουσικής.
Με τη μουσικοκινητική αγωγή δίνεται έμφαση στη κίνηση ως μέσο για την ανάπτυξη της ευαισθησίας στο ρυθμό και τη μελωδία. Το παιδί οδηγείται συστηματικά στο να βιώσει μέσα από τη κίνηση την ένταση, το ρυθμό, τη διάρκεια του ήχου, τους στίχους ενός τραγουδιού, τους χρωματισμούς και μέσα από την εμπειρία να κατανοήσει και να μάθει βασικές έννοιες της μουσικής. Μεγάλη σημασία παίζει η καλλιέργεια της εσωτερικής ακοής και ο αυτοσχεδιασμός, μέσα από τον οποίο αναπτύσσεται η φαντασία και η δημιουργικότητα του παιδιού.
Η μουσικοκινητική αγωγή ωστόσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί δίνοντας έμφαση στα «λόγια» και όχι στη κίνηση. Εκτός από την ανάπτυξη της αίσθησης του χώρου και του χρόνου, τη κίνηση, την ανάπτυξη της ρυθμικής αντίληψης , η μουσικοκινητική αγωγή είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη στην ανάπτυξη της λεκτικής επικοινωνίας και τη βελτίωση της άρθρωσης των παιδιών κυρίως προσχολικής ηλικίας. με αυτό τον τρόπο γίνεται ισχυρό εργαλείο της λογοθεραπείας.
Με τις κατάλληλες γνώσεις, ένας λογοθεραπευτής εκπαιδευμένος στη μουσικοκινητική αγωγή μπορεί να τη χρησιμοποιήσει με πολλούς τρόπους ώστε να πετύχει αρκετούς από τους στόχους της
λογοθεραπευτικής παρέμβασης. Η μουσικοκινητική αγωγή στη λογοθεραπεία, βοηθά στην βελτίωση της λεκτικής επικοινωνίας, της ομιλίας και της άρθρωσης μέσα από ειδικά προσαρμοσμένες δραστηριότητες και παιχνίδια. Τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν με διασκεδαστικό τρόπο όλα τα όργανα που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ομιλίας, μαθαίνουν να συνεργάζονται και να επικοινωνούν μεταξύ τους (τμήμα ομαδικό) αλλά και με το θεραπευτή (τμήμα ατομικό και ομαδικό), μαθαίνουν σύνταξη και γραμματική μέσα από το παιχνίδι και τη μουσική, εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο τους, μαθαίνουν να ξεχωρίζουν τους φθόγγους(φωνήματα) μεταξύ τους και με αυτό τον τρόπο να τα παράγουν καλύτερα.
Η μουσικοκινητική αγωγή στη λογοθεραπεία χρησιμοποιείται ιδανικά σε παιδιά που δε μιλούν καθόλου ή μιλούν λίγο σε σχέση με την ηλικία τους), σε παιδιά με διαταραχές άρθρωσης (δε λένε κάποια γράμματα), σε παιδιά που αδυνατούν να συντάξουν ορθά μια πρόταση ή παρουσιάζουν μια γενική δυσκολία στον προφορικό λόγο. Η ένταξη των παιδιών στο πλαίσιο της μουσικοκινητικής αγωγής και λογοθεραπείας πραγματοποιείται μετά από αναλυτική αξιολόγηση του παιδιού και πάντα κατόπιν συνεργασίας και συνεννόησης με τους γονείς του. Η εφαρμογή της μουσικοκινητικής , αποτελεί ένα σύγχρονο, διασκεδαστικό και κυρίως, αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης και θεραπείας στο κλάδο της λογοθεραπείας. Τα παιδιά διασκεδάζουν μαθαίνοντας χωρίς να κουράζονται και να δυσανασχετούν και οι γονείς μένουν ευχαριστημένοι και ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματα που είναι ορατά σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο χρόνος καθώς και η συχνότητα των συνεδριών καθορίζεται αρχικά από τη δυσκολία που παρουσιάζει το κάθε παιδί.
Επίσης, η μουσικοκινητική αγωγή είναι αναγνωρισμένη ως μια αποτελεσματική μέθοδος παρέμβασης για άτομα με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση βασικών δεξιοτήτων μέσω της μουσικής και της κίνησης. Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) είναι μια ομάδα Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών με βασικά χαρακτηριστικά τη μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, τη μειωμένη επικοινωνιακή ικανότητα, τη στερεότυπη και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά. Οι διαταραχές αυτές ονομάζονται «διάχυτες» καθώς επηρεάζουν όλο το είναι του ατόμου.
Η μουσική προσφέρει κίνητρο και αποτελεί μια φυσική ενίσχυση καθώς τα άτομα με αυτισμό ανταποκρίνονται σε αυτήν με πολύ φυσικό τρόπο. Δε χρειάζεται να υπάρχουν ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες για να ανταποκριθούν σωματικά ή πνευματικά στη μουσική. Η μουσικοκινητική αγωγή είναι απολαυστική και μπορεί να προσφέρει θετικές εμπειρίες σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Με τη μουσικοκηνική αγωγή οξύνεται ταυτόχρονα η λεκτική ανταπόκριση, η βλεμματική επαφή, ο σωματικός συντονισμός, η κινητικότητα και η συναισθηματική έκφραση. Με αυτό τον τρόπο παρέχεται μία πολυ-αισθητηριακή διέγερση. Τα άτομα με αυτισμό αποκτούν μια αίσθηση ασφάλειας και οικειότητας κάτι που είναι αναγκαίο και για την επίτευξη περαιτέρω στόχων.
Καθώς, τα άτομα που ανήκουν στο αυτιστικό φάσμα αντιμετωπίζουν συχνά μεγάλες δυσκολίες στη λεκτική επικοινωνία, η μουσικοκινητική αγωγή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους λεκτικούς αλλά και μη λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας (π.χ.: εκφράσεις, κινήσεις, τόνος φωνής). Ο θεραπευτής αντλεί πολλές πληροφορίες από τη μη λεκτική συμπεριφορά του θεραπευόμενου και έχοντας τη μουσική ως πολύτιμο εργαλείο χρησιμοποιεί λεκτικά και μη-λεκτικά στοιχεία μια πιο επικοινωνιακή και αμφίδρομη σχέση. Ακόμη, μια άλλη δυσκολία που βελτιώνεται είναι η δυσκολία στην ανάπτυξη συναισθηματικών σχέσεων. Η θεραπεία είναι καταλυτική αφού μέσω της μουσικής και του στόχου αναπτύσσονται στο μέγιστο βαθμό οι κοινωνικές δεξιότητες.
Κάθε θεραπεία διαμορφώνεται κυρίως ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου και χρειάζεται την κατάλληλη εκπαίδευση του θεραπευτή ,και σε αυτή τη περίπτωση, ο οποίος τη χρησιμοποιεί ανάλογα με τις ανάγκες και το στόχο. Στόχος, σε οποιοδήποτε πρόγραμμα παρέμβασης μουσικοκινητικής αγωγής, είναι να δημιουργηθεί ένα ασφαλές πλαίσιο ώστε ο θεραπευόμενος να νιώσει αρχικά οικεία και έπειτα να εκφραστεί, να βιώσει μια μεγάλη ποικιλία συναισθημάτων και να ανακαλύψει πως είναι να βρίσκεται κανείς σε μια αμφίδρομη σχέση που στόχος της είναι η επικοινωνία. Όσο πιο νωρίς γίνεται η διάγνωση τόσο καλύτερη είναι η εξέλιξη του ατόμου εφόσον ενταχθεί σε πρόγραμμα παρέμβασης. Η μουσικοκινητική αγωγή αφυπνίζει και επαναπροσδιορίζει τις επικοινωνιακές και κοινωνικές λειτουργίες μέσα από το παιχνίδι, τη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, τη δημιουργία, τη δραματικότητα, την έκφραση και τη μελωδία.
Κατερίνα Χ. Δήμου
Λογοθεραπεύτρια ΑΤΕΙ Ηπείρου (Ιωάννινα)
Εξειδικευθείσα στη «μουσικοκινητική αγωγή και την ειδική μουσικοκινητική αγωγή ατόμων με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές» , του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.