Σιγματισμός /s/
Στην λογοθεραπεία όταν αναφερόμαστε στις «δυσκολίες άρθρωσης», εννοούμε την δυσκολία παραγωγής κάποιων ήχων της ομιλίας. Η διαταραχή άρθρωσης πρακτικά, είναι η εσφαλμένη εκφορά των φωνημάτων κατά την ρέουσα ομιλία. Στην ουσία, μερικά από τα γράμματα δεν αρθρώνονται σωστά με αποτέλεσμα ο λόγος του παιδιού να γίνεται δυσκατάληπτος.
Ο σιγματισμός αφορά την εσφαλμένη άρθρωση του /σ/. Αυτό το φώνημα, σύμφωνα με κάποιους ειδικούς, συμπαρασύρει και το /ζ/, /ψ/ και /ξ/ καθώς όλα στηρίζονται στον ίδιο τόπο άρθρωσης (σ και ζ - συριστικοί φθόγγοι, των διπλών συμφώνων ξ και ψ και των δίψηφων τσ και τζ). Η διαταραχή άρθρωσης του /σ/ μπορεί να οφείλεται σε δυσκολία τοποθέτησης της γλώσσας και των χειλιών ή σε διαταραχή όπως η απώλεια ακοής. Ακόμη, ενδέχεται να υπάρχουν ορθοδοντικές και δομικές ανωμαλίες οι οποίες επηρεάζουν την άρθρωση.
Η εσφαλμένη άρθρωση του /σ/, γίνεται αντιληπτή ακουστικά και αρκετές φορές οπτικά. Οι πιο συχνά εμφανιζόμενοι τύποι σιγματισμού είναι ο διαδοντικός σιγματισμός και τότε ακούγεται το /σ/ ως /θ/ ( θάκος αντί για σάκος). Ο ρινικός σιγματισμός όπου το /σ/ συνοδεύεται με έναν ήχο βαθιάς ανάσας. Ο ουρανικός σιγματισμός. Το /σ/ σε αυτό τον τύπο σιγματισμού ακούγεται σαν χ με έκκριση σιέλου. Επίσης, υπάρχει ο συριστικός σιγματισμός όπου το /σ/ ακούγεται συνοδευόμενο από ένα σφύριγμα. Όταν το /σ/ ακούγεται σαν /φ/ κάνουμε λόγο για οδοντοχειλικό σιγματισμό (φέλα αντί για σέλα) και τέλος, ο πλάγιος σιγματισμός ο οποίος στην αποκατάσταση του χρειάζεται περισσότερο χρόνο συγκριτικά με υπόλοιπα είδη.
Η λογοθεραπεία για την εκμάθηση του φωνήματος /σ/ είναι πάντα επιτυχής. Η διάρκεια ενός θεραπευτικού προγράμματος για την εκμάθηση του /σ/ ποικίλει και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, ωστόσο ποτέ δεν είναι ιδιαιτέρως χρονοβόρα. Οι περιπτώσεις όπου η αποκατάσταση απαιτεί περισσότερο χρόνο είναι εκείνες στις οποίες ο σιγματισμός συνυπάρχει με βαρηκοΐα, νοητική υστέρηση ή νευρολογικές διαταραχές. Σε περίπτωση που το παιδί είναι στην ηλικία των 4.6 - 5 ετών, χωρίς να αντιμετωπίζει κάποια από τις παραπάνω δυσκολίες αλλά δυσκολεύεται ακόμη να εκφέρει σωστά το /σ/ , τότε θα ήτανε προτιμότερο να πραγματοποιηθεί επίσκεψη σε λογοθεραπευτή.
Το να διορθωθεί η άρθρωση του /σ/ είναι μία εύκολη διαδικασία. Το δύσκολο μέρος στην λογοθεραπευτική αποκατάσταση του /σ/ είναι η μύηση του παιδιού στη σωστή τοποθέτηση και τον σωστό τρόπο άρθρωσης. Το παιδί δηλαδή, δυσκολεύεται, ειδικά στο αρχικό στάδιο, να συνηθίσει τη σωστή εκφορά του /σ/. Ο λογοθεραπευτής εκπαιδεύει το παιδί, ώστε να επιτευχθεί η σωστή άρθρωση του /σ/ και εν συνεχεία να γενικευτεί η χρήση του στον αυθόρμητο λόγο. Οι οδηγίες του λογοθεραπευτή θα πρέπει να είναι σαφείς και να γίνονται κατανοητές από τους γονείς αλλά και από το ίδιο το παιδί έτσι ώστε να υπάρχει μια συνεχής εξάσκηση με στόχο την σωστή και καθολική αποκατάσταση του /σ/.
Στην λογοθεραπεία όταν αναφερόμαστε στις «δυσκολίες άρθρωσης», εννοούμε την δυσκολία παραγωγής κάποιων ήχων της ομιλίας. Η διαταραχή άρθρωσης πρακτικά, είναι η εσφαλμένη εκφορά των φωνημάτων κατά την ρέουσα ομιλία. Στην ουσία, μερικά από τα γράμματα δεν αρθρώνονται σωστά με αποτέλεσμα ο λόγος του παιδιού να γίνεται δυσκατάληπτος.
Ο σιγματισμός αφορά την εσφαλμένη άρθρωση του /σ/. Αυτό το φώνημα, σύμφωνα με κάποιους ειδικούς, συμπαρασύρει και το /ζ/, /ψ/ και /ξ/ καθώς όλα στηρίζονται στον ίδιο τόπο άρθρωσης (σ και ζ - συριστικοί φθόγγοι, των διπλών συμφώνων ξ και ψ και των δίψηφων τσ και τζ). Η διαταραχή άρθρωσης του /σ/ μπορεί να οφείλεται σε δυσκολία τοποθέτησης της γλώσσας και των χειλιών ή σε διαταραχή όπως η απώλεια ακοής. Ακόμη, ενδέχεται να υπάρχουν ορθοδοντικές και δομικές ανωμαλίες οι οποίες επηρεάζουν την άρθρωση.
Η εσφαλμένη άρθρωση του /σ/, γίνεται αντιληπτή ακουστικά και αρκετές φορές οπτικά. Οι πιο συχνά εμφανιζόμενοι τύποι σιγματισμού είναι ο διαδοντικός σιγματισμός και τότε ακούγεται το /σ/ ως /θ/ ( θάκος αντί για σάκος). Ο ρινικός σιγματισμός όπου το /σ/ συνοδεύεται με έναν ήχο βαθιάς ανάσας. Ο ουρανικός σιγματισμός. Το /σ/ σε αυτό τον τύπο σιγματισμού ακούγεται σαν χ με έκκριση σιέλου. Επίσης, υπάρχει ο συριστικός σιγματισμός όπου το /σ/ ακούγεται συνοδευόμενο από ένα σφύριγμα. Όταν το /σ/ ακούγεται σαν /φ/ κάνουμε λόγο για οδοντοχειλικό σιγματισμό (φέλα αντί για σέλα) και τέλος, ο πλάγιος σιγματισμός ο οποίος στην αποκατάσταση του χρειάζεται περισσότερο χρόνο συγκριτικά με υπόλοιπα είδη.
Η λογοθεραπεία για την εκμάθηση του φωνήματος /σ/ είναι πάντα επιτυχής. Η διάρκεια ενός θεραπευτικού προγράμματος για την εκμάθηση του /σ/ ποικίλει και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, ωστόσο ποτέ δεν είναι ιδιαιτέρως χρονοβόρα. Οι περιπτώσεις όπου η αποκατάσταση απαιτεί περισσότερο χρόνο είναι εκείνες στις οποίες ο σιγματισμός συνυπάρχει με βαρηκοΐα, νοητική υστέρηση ή νευρολογικές διαταραχές. Σε περίπτωση που το παιδί είναι στην ηλικία των 4.6 - 5 ετών, χωρίς να αντιμετωπίζει κάποια από τις παραπάνω δυσκολίες αλλά δυσκολεύεται ακόμη να εκφέρει σωστά το /σ/ , τότε θα ήτανε προτιμότερο να πραγματοποιηθεί επίσκεψη σε λογοθεραπευτή.
Το να διορθωθεί η άρθρωση του /σ/ είναι μία εύκολη διαδικασία. Το δύσκολο μέρος στην λογοθεραπευτική αποκατάσταση του /σ/ είναι η μύηση του παιδιού στη σωστή τοποθέτηση και τον σωστό τρόπο άρθρωσης. Το παιδί δηλαδή, δυσκολεύεται, ειδικά στο αρχικό στάδιο, να συνηθίσει τη σωστή εκφορά του /σ/. Ο λογοθεραπευτής εκπαιδεύει το παιδί, ώστε να επιτευχθεί η σωστή άρθρωση του /σ/ και εν συνεχεία να γενικευτεί η χρήση του στον αυθόρμητο λόγο. Οι οδηγίες του λογοθεραπευτή θα πρέπει να είναι σαφείς και να γίνονται κατανοητές από τους γονείς αλλά και από το ίδιο το παιδί έτσι ώστε να υπάρχει μια συνεχής εξάσκηση με στόχο την σωστή και καθολική αποκατάσταση του /σ/.
Κατερίνα Χ. Δήμου
Λογοθεραπεύτρια ΑΤΕΙ Ηπείρου
Εξειδίκευση του Πανεπιστημίου Μακεδονίας