Η εσφαλμένη εκφορά του /ρ/
Στην λογοθεραπεία όταν αναφερόμαστε στις «δυσκολίες άρθρωσης», εννοούμε την δυσκολία παραγωγής κάποιων ήχων της ομιλίας. Η διαταραχή άρθρωσης πρακτικά, είναι η εσφαλμένη εκφορά των φωνημάτων κατά την ρέουσα ομιλία. Στην ουσία, μερικά από τα γράμματα δεν αρθρώνονται σωστά με αποτέλεσμα ο λόγος του παιδιού να γίνεται δυσκατάληπτος.
Μία από τις συχνότερες διαταραχές άρθρωσης είναι εκείνη της μη εκφοράς ή της αλλοιωμένης εκφοράς του φωνήματος /ρ/. Το φώνημα /ρ/ σε αυτή την περίπτωση είτε δε προφέρεται καθόλου είτε προφέρεται διαφορετικά. Αντικαθίσταται, δηλαδή, από άλλα φωνήματα, όπως είναι το /γ/ (νεγό αντί για νερό), το /λ/ (νελό αντί για νερό) ή ένας ήχος ανάμεσα σε /ου / ή και /α/ (νεουό αντί για νερό).
Το /ρ/ είναι ένα από τα φωνήματα που δείχνει να δυσκολεύει πληθώρα παιδιών. Το φώνημα αυτό μπορεί να έχει κατακτηθεί ένα παιδί πριν από κάποια άλλα φωνήματα , όμως συνήθως αναμένεται να εμφανιστεί τελευταίο στην άρθρωση ενός παιδιού (5.6 – 6.0 ετών) κι αυτό συμβαίνει επειδή απαιτεί την άψογη λειτουργία και συνεργασία των αρθρωτών. Η μυολειτουργικά «αδύναμη» γλώσσα, η δυσκολία στην ακουστική διάκριση των φωνημάτων, ο κοντός χαλινός της γλώσσας*, συμβάλλουν στην εσφαλμένη άρθρωση του φωνήματος /ρ/.
Η ομιλία ενός παιδιού, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο άρθρο, θα πρέπει να έχει ξεκαθαρίσει πριν από την είσοδό του στην Α΄ τάξη του Δημοτικού, μέχρι τότε δηλαδή, που ξεκινά και η μετάβαση στο γραπτό λόγο. Σε περίπτωση που μέχρι εκείνη την ηλικία αδυνατεί να εκφέρει κάποιο φώνημα, είναι συνετό να πραγματοποιηθεί επίσκεψη σε λογοθεραπευτή ώστε να εκτιμηθεί η δυσκολία και να οργανωθεί το κατάλληλο πρόγραμμα παρέμβασης.
Η διάρκεια της αποκατάστασης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ωστόσο τις περισσότερες φορές η διαδικασία δεν είναι χρονοβόρα, αρκεί το πρόγραμμα αποκατάστασης να τηρείται με ακρίβεια, να ζητηθεί εγκαίρως λογοθεραπευτική εκτίμηση (πριν την είσοδο του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο), να υπάρχει συνεργασία παιδιού-θεραπευτή-γονέα και να μην γίνονται σκόπιμες καθυστερήσεις με στόχο οφέλη πέραν της αποκατάστασης των δυσκολιών.
Η νηπιακή ηλικία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της επικοινωνίας. Σε περίπτωση λοιπόν, που μία διαταραχή διαγνωσθεί σε αυτή την ηλικία, τότε αντιμετωπίζεται πιο εύκολα και τις περισσότερες φορές, σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα.
* Ο χαλινός (υμένας ανάμεσα στη γλώσσα και το έδαφος του στόματος) ορισμένες φορές μπορεί να είναι πολύ κοντός ή να βρίσκεται σε διαφορετικό σημείο από το συνηθισμένο κάτω από τη γλώσσα ή κάποιες φορές, να μην είναι εύκολα ορατός. Μια χειρουργική διαδικασία είναι η διατομή του χαλινού της γλώσσας η οποία μπορεί να υλοποιηθεί από Ωτορινολαρυγγολόγο ή Παιδοχειρούργο.
Στην λογοθεραπεία όταν αναφερόμαστε στις «δυσκολίες άρθρωσης», εννοούμε την δυσκολία παραγωγής κάποιων ήχων της ομιλίας. Η διαταραχή άρθρωσης πρακτικά, είναι η εσφαλμένη εκφορά των φωνημάτων κατά την ρέουσα ομιλία. Στην ουσία, μερικά από τα γράμματα δεν αρθρώνονται σωστά με αποτέλεσμα ο λόγος του παιδιού να γίνεται δυσκατάληπτος.
Μία από τις συχνότερες διαταραχές άρθρωσης είναι εκείνη της μη εκφοράς ή της αλλοιωμένης εκφοράς του φωνήματος /ρ/. Το φώνημα /ρ/ σε αυτή την περίπτωση είτε δε προφέρεται καθόλου είτε προφέρεται διαφορετικά. Αντικαθίσταται, δηλαδή, από άλλα φωνήματα, όπως είναι το /γ/ (νεγό αντί για νερό), το /λ/ (νελό αντί για νερό) ή ένας ήχος ανάμεσα σε /ου / ή και /α/ (νεουό αντί για νερό).
Το /ρ/ είναι ένα από τα φωνήματα που δείχνει να δυσκολεύει πληθώρα παιδιών. Το φώνημα αυτό μπορεί να έχει κατακτηθεί ένα παιδί πριν από κάποια άλλα φωνήματα , όμως συνήθως αναμένεται να εμφανιστεί τελευταίο στην άρθρωση ενός παιδιού (5.6 – 6.0 ετών) κι αυτό συμβαίνει επειδή απαιτεί την άψογη λειτουργία και συνεργασία των αρθρωτών. Η μυολειτουργικά «αδύναμη» γλώσσα, η δυσκολία στην ακουστική διάκριση των φωνημάτων, ο κοντός χαλινός της γλώσσας*, συμβάλλουν στην εσφαλμένη άρθρωση του φωνήματος /ρ/.
Η ομιλία ενός παιδιού, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο άρθρο, θα πρέπει να έχει ξεκαθαρίσει πριν από την είσοδό του στην Α΄ τάξη του Δημοτικού, μέχρι τότε δηλαδή, που ξεκινά και η μετάβαση στο γραπτό λόγο. Σε περίπτωση που μέχρι εκείνη την ηλικία αδυνατεί να εκφέρει κάποιο φώνημα, είναι συνετό να πραγματοποιηθεί επίσκεψη σε λογοθεραπευτή ώστε να εκτιμηθεί η δυσκολία και να οργανωθεί το κατάλληλο πρόγραμμα παρέμβασης.
Η διάρκεια της αποκατάστασης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ωστόσο τις περισσότερες φορές η διαδικασία δεν είναι χρονοβόρα, αρκεί το πρόγραμμα αποκατάστασης να τηρείται με ακρίβεια, να ζητηθεί εγκαίρως λογοθεραπευτική εκτίμηση (πριν την είσοδο του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο), να υπάρχει συνεργασία παιδιού-θεραπευτή-γονέα και να μην γίνονται σκόπιμες καθυστερήσεις με στόχο οφέλη πέραν της αποκατάστασης των δυσκολιών.
Η νηπιακή ηλικία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της επικοινωνίας. Σε περίπτωση λοιπόν, που μία διαταραχή διαγνωσθεί σε αυτή την ηλικία, τότε αντιμετωπίζεται πιο εύκολα και τις περισσότερες φορές, σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα.
* Ο χαλινός (υμένας ανάμεσα στη γλώσσα και το έδαφος του στόματος) ορισμένες φορές μπορεί να είναι πολύ κοντός ή να βρίσκεται σε διαφορετικό σημείο από το συνηθισμένο κάτω από τη γλώσσα ή κάποιες φορές, να μην είναι εύκολα ορατός. Μια χειρουργική διαδικασία είναι η διατομή του χαλινού της γλώσσας η οποία μπορεί να υλοποιηθεί από Ωτορινολαρυγγολόγο ή Παιδοχειρούργο.
Κατερίνα Χ. Δήμου
Λογοθεραπεύτρια ΑΤΕΙ Ηπείρου
Εξειδίκευση του Πανεπιστημίου Μακεδονίας