O Albert Einstein (φυσικός), ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες του 20ου αιώνα αλλά και όλων των εποχών, ανέφερε πως η καλύτερη προετοιμασία των παιδιών για το σχολείο και τη ζωή είναι να τους διαβάζουν οι γονείς τους παραμύθια και μάλιστα πολλά παραμύθια.
Υπό την ακριβή έννοιά του το «παραμύθι» είναι μια σύντομη ή λαϊκή ιστορία που ενσωματώνει το ήθος, το οποίο μπορεί να εκφραστεί ρητά στο τέλος του ως αξιωματική αρχή. Έχουν πειστεί όμως όλοι οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί για την καθολική σημασία των παραμυθιών στη ζωή των παιδιών; Έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε γονείς στη Βρετανία αναφέρει ότι το 25% δε διαβάζουν παραμύθια σε παιδιά κάτω των 5 ετών, είτε επειδή θεωρούν ότι είναι πολύ τρομακτικά, είτε επειδή δε συμφωνούν με το πρότυπο ζωής που δίνουν στα παιδιά τους.
Ακόμη, έρευνα της Guardian (ημερήσια βρετανική ειδησεογραφική εφημερίδα) στην οποία συμμετείχαν 2.000 μητέρες με παιδιά ηλικίας από 1 μηνός -7 χρόνων, έδειξε πως μόνο το 13% διαβάζουν ιστορίες στα παιδιά τους κάθε βράδυ. Κι όμως το 75% των μητέρων αναφέρει πως στις ίδιες οι μητέρες τους διάβαζαν παραμύθια σχεδόν κάθε βράδυ όταν ήταν παιδιά. Στην ίδια έρευνα ,το 4% των μητέρων δήλωσε πως τα παιδιά τους δεν έχουν καθόλου βιβλία και το 87% ότι το διάβασμα των παραμυθιών είναι καθοριστικής σημασίας για την διαπαιδαγώγηση και την ανάπτυξη των παιδιών.
Επομένως, ποιο είναι το σωστό και κατά πόσο τα παραμύθια που γνωρίζουμε και διηγούμαστε στα παιδιά τα τρομάζουν, τα χαλαρώνουν ή τους προβάλλουν τα σωστά πρότυπα;
Σίγουρα στα παραμύθια αντικατοπτρίζονται σημαντικά θετικά στοιχεία, τα οποία μπορούνε να βελτιώσουν τα παιδιά σε πολλούς τομείς. Αρχικά ,τα παραμύθια βοηθούν τα παιδιά να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό και να δουν ότι με τη σκέψη, το θάρρος και την υπομονή λύνονται τα προβλήματα. Σε αρκετά παραμύθια επίσης ,τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να νικήσουν τους φόβους τους. Ειδικά , τα παιδιά μικρότερων ηλικιών. Επιπρόσθετα, καταλαβαίνουμε πως μέσα από τα παραμύθια, τα παιδιά συναντούν προκλήσεις με τις οποίες παλεύουν και οι ενήλικες. Διάφορες καταστάσεις που καθημερινά είμαστε αναγκασμένοι να βιώσουμε. Με αυτό τον τρόπο τα παραμύθια προετοιμάζουν τα παιδιά για τις δυσκολίες της ζωής και για τις άσχημες πλευρές της.
Τα παραμύθια , τροφοδοτούν και εξελίσσουν τη φαντασία των παιδιών, η οποία είναι απαραίτητη ώστε να δημιουργήσουν κάτι δικό τους. Ακόμη , μέσω των παραμυθιών δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να συνομιλήσουν, να διαφωνήσουν, να εξωτερικεύσουν τις σκέψεις τους , αλλά και να μιμηθούν τους ήρωες των παραμυθιών με κινήσεις και λόγια εάν λειτουργήσει η φαντασία τους.
Έτσι λοιπόν, και οι γονείς μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τους φόβους των παιδιών τους αλλά να τα βοηθήσουν με αυτό το διασκεδαστικό τρόπο, να βελτιώσουν το λόγο τους εμπλουτίζοντας τους το λεξιλόγιο και ενισχύοντας την αφηγηματική τους ικανότητα. Κάθε παραμύθι προσφέρει και ένα βαθύτερο δίδαγμα μέσω της πλοκής του και των χαρακτήρων του. Το παιδί μαθαίνει να ταυτίζεται με τους ήρωες της αρεσκείας του , λαμβάνοντας έτσι πάντα το ηθικό δίδαγμα που κρύβεται μέσα στον ήρωα και εν τέλει στο παραμύθι. Τέλος , σε όλα τα παραμύθια υπάρχει μία παγκόσμια γλώσσα. Τα περισσότερα παραμύθια αφηγούνται σε πολλές χώρες με διαφορετική θρησκεία, διαφορετικά έθιμα και διαφορετικές ανάγκες. Τα περισσότερα από αυτά ίσως να είναι παραλλαγές (π.χ.: Χιονάτη) , στην ουσία όμως όλα εξιστορούν το μεγαλείο της αγάπης και την ανάγκη για τη θριάμβευση του «καλού».
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι απόψεις που υποστηρίζουν πως τα παραμύθια λειτουργούν αρνητικά στην ανατροφή των παιδιών. Έρευνες ετών έχουν αποδείξει πολλές φορές πως τα παραμύθια που ακούγαμε από παιδιά και συνεχίζουμε να αφηγούμαστε κι εμείς στα παιδιά , έχουνε καταστροφικά αλλά και επικίνδυνα πρότυπα για εκείνα. «Η ομορφιά είναι το μόνο που αμείβεται και μάλιστα πλουσιοπάροχα, οι άνθρωποι του μόχθου είναι αυτοί που είναι οι «κακοί» ή αυτοί που υστερούν σε όλες τις πτυχές της ζωής τους (εξυπνάδα, ομορφιά )σε σχέση με τους πιο εύπορους, όταν πατάμε επί πτωμάτων καταφέρνουμε αυτό που θέλουμε».
Αυτά είναι λίγα από τα αρνητικά στοιχεία που έχει η αφήγηση παραμυθιών. Μα ας τα αναλύσουμε λίγο περισσότερο. Στα παιδιά υπάρχει η φαντασία, ο αυθορμητισμός και η ανάγκη τους για παιχνίδι.
Έτσι λοιπόν, είναι φυσικό να πιστεύουν , να ταυτίζονται και να θέλουν να γίνουν σαν τους ήρωες των παραμυθιών που διαβάζουν. Μεγαλώνοντας όμως , καταλαβαίνουμε πως όλοι οι άνθρωποι έχουνε ατέλειες, κανείς δε καταλήγει τόσο εύκολα σε παλάτια, κανενός τα κατοικίδια δε μιλούν με ανθρώπινη φωνή, κανένα λυχνάρι δε βρίσκεται μπροστά μας όταν έχουμε προβλήματα, καμία γυναίκα δε θα άφηνε το «γοβάκι» της στα σκαλιά και κανένας άντρας δεν έχει υπερδυνάμεις .
Το μυστικό βρίσκεται κάπου στη μέση, όπως πάντα. Τα παιδιά χρειάζονται τα παραμύθια όπως πολλές φορές τα χρειάζονται και οι μεγάλοι για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Η παιδική ηλικία έρχεται μία φορά και τη δικαιούνται όλα τα παιδιά. Ωστόσο, σε όλα χρειάζεται ένα μέτρο. Ένα παιδί χρειάζεται να εμπλουτίσει το λόγο του, να αναπτύξει τη φαντασία του, να μάθει να αμύνεται, να εξωτερικεύσει τα συναισθήματα του αλλά και να καταλάβει πότε «το παραμύθι τελειώνει», ώστε να διδαχθεί και τις πραγματικές αξίες της ζωής πέρα από το φανταστικό κόσμο και με τη βοήθεια ανθρώπων που γνωρίζουν τη καθημερινότητα του, τις προτιμήσεις, τις ανάγκες αλλά και τη ρεαλιστική πλευρά της ζωής, την οποία αναπόφευκτα ένα παιδί θα γνωρίσει.
Υπό την ακριβή έννοιά του το «παραμύθι» είναι μια σύντομη ή λαϊκή ιστορία που ενσωματώνει το ήθος, το οποίο μπορεί να εκφραστεί ρητά στο τέλος του ως αξιωματική αρχή. Έχουν πειστεί όμως όλοι οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί για την καθολική σημασία των παραμυθιών στη ζωή των παιδιών; Έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε γονείς στη Βρετανία αναφέρει ότι το 25% δε διαβάζουν παραμύθια σε παιδιά κάτω των 5 ετών, είτε επειδή θεωρούν ότι είναι πολύ τρομακτικά, είτε επειδή δε συμφωνούν με το πρότυπο ζωής που δίνουν στα παιδιά τους.
Ακόμη, έρευνα της Guardian (ημερήσια βρετανική ειδησεογραφική εφημερίδα) στην οποία συμμετείχαν 2.000 μητέρες με παιδιά ηλικίας από 1 μηνός -7 χρόνων, έδειξε πως μόνο το 13% διαβάζουν ιστορίες στα παιδιά τους κάθε βράδυ. Κι όμως το 75% των μητέρων αναφέρει πως στις ίδιες οι μητέρες τους διάβαζαν παραμύθια σχεδόν κάθε βράδυ όταν ήταν παιδιά. Στην ίδια έρευνα ,το 4% των μητέρων δήλωσε πως τα παιδιά τους δεν έχουν καθόλου βιβλία και το 87% ότι το διάβασμα των παραμυθιών είναι καθοριστικής σημασίας για την διαπαιδαγώγηση και την ανάπτυξη των παιδιών.
Επομένως, ποιο είναι το σωστό και κατά πόσο τα παραμύθια που γνωρίζουμε και διηγούμαστε στα παιδιά τα τρομάζουν, τα χαλαρώνουν ή τους προβάλλουν τα σωστά πρότυπα;
Σίγουρα στα παραμύθια αντικατοπτρίζονται σημαντικά θετικά στοιχεία, τα οποία μπορούνε να βελτιώσουν τα παιδιά σε πολλούς τομείς. Αρχικά ,τα παραμύθια βοηθούν τα παιδιά να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό και να δουν ότι με τη σκέψη, το θάρρος και την υπομονή λύνονται τα προβλήματα. Σε αρκετά παραμύθια επίσης ,τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να νικήσουν τους φόβους τους. Ειδικά , τα παιδιά μικρότερων ηλικιών. Επιπρόσθετα, καταλαβαίνουμε πως μέσα από τα παραμύθια, τα παιδιά συναντούν προκλήσεις με τις οποίες παλεύουν και οι ενήλικες. Διάφορες καταστάσεις που καθημερινά είμαστε αναγκασμένοι να βιώσουμε. Με αυτό τον τρόπο τα παραμύθια προετοιμάζουν τα παιδιά για τις δυσκολίες της ζωής και για τις άσχημες πλευρές της.
Τα παραμύθια , τροφοδοτούν και εξελίσσουν τη φαντασία των παιδιών, η οποία είναι απαραίτητη ώστε να δημιουργήσουν κάτι δικό τους. Ακόμη , μέσω των παραμυθιών δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να συνομιλήσουν, να διαφωνήσουν, να εξωτερικεύσουν τις σκέψεις τους , αλλά και να μιμηθούν τους ήρωες των παραμυθιών με κινήσεις και λόγια εάν λειτουργήσει η φαντασία τους.
Έτσι λοιπόν, και οι γονείς μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τους φόβους των παιδιών τους αλλά να τα βοηθήσουν με αυτό το διασκεδαστικό τρόπο, να βελτιώσουν το λόγο τους εμπλουτίζοντας τους το λεξιλόγιο και ενισχύοντας την αφηγηματική τους ικανότητα. Κάθε παραμύθι προσφέρει και ένα βαθύτερο δίδαγμα μέσω της πλοκής του και των χαρακτήρων του. Το παιδί μαθαίνει να ταυτίζεται με τους ήρωες της αρεσκείας του , λαμβάνοντας έτσι πάντα το ηθικό δίδαγμα που κρύβεται μέσα στον ήρωα και εν τέλει στο παραμύθι. Τέλος , σε όλα τα παραμύθια υπάρχει μία παγκόσμια γλώσσα. Τα περισσότερα παραμύθια αφηγούνται σε πολλές χώρες με διαφορετική θρησκεία, διαφορετικά έθιμα και διαφορετικές ανάγκες. Τα περισσότερα από αυτά ίσως να είναι παραλλαγές (π.χ.: Χιονάτη) , στην ουσία όμως όλα εξιστορούν το μεγαλείο της αγάπης και την ανάγκη για τη θριάμβευση του «καλού».
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι απόψεις που υποστηρίζουν πως τα παραμύθια λειτουργούν αρνητικά στην ανατροφή των παιδιών. Έρευνες ετών έχουν αποδείξει πολλές φορές πως τα παραμύθια που ακούγαμε από παιδιά και συνεχίζουμε να αφηγούμαστε κι εμείς στα παιδιά , έχουνε καταστροφικά αλλά και επικίνδυνα πρότυπα για εκείνα. «Η ομορφιά είναι το μόνο που αμείβεται και μάλιστα πλουσιοπάροχα, οι άνθρωποι του μόχθου είναι αυτοί που είναι οι «κακοί» ή αυτοί που υστερούν σε όλες τις πτυχές της ζωής τους (εξυπνάδα, ομορφιά )σε σχέση με τους πιο εύπορους, όταν πατάμε επί πτωμάτων καταφέρνουμε αυτό που θέλουμε».
Αυτά είναι λίγα από τα αρνητικά στοιχεία που έχει η αφήγηση παραμυθιών. Μα ας τα αναλύσουμε λίγο περισσότερο. Στα παιδιά υπάρχει η φαντασία, ο αυθορμητισμός και η ανάγκη τους για παιχνίδι.
Έτσι λοιπόν, είναι φυσικό να πιστεύουν , να ταυτίζονται και να θέλουν να γίνουν σαν τους ήρωες των παραμυθιών που διαβάζουν. Μεγαλώνοντας όμως , καταλαβαίνουμε πως όλοι οι άνθρωποι έχουνε ατέλειες, κανείς δε καταλήγει τόσο εύκολα σε παλάτια, κανενός τα κατοικίδια δε μιλούν με ανθρώπινη φωνή, κανένα λυχνάρι δε βρίσκεται μπροστά μας όταν έχουμε προβλήματα, καμία γυναίκα δε θα άφηνε το «γοβάκι» της στα σκαλιά και κανένας άντρας δεν έχει υπερδυνάμεις .
Το μυστικό βρίσκεται κάπου στη μέση, όπως πάντα. Τα παιδιά χρειάζονται τα παραμύθια όπως πολλές φορές τα χρειάζονται και οι μεγάλοι για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Η παιδική ηλικία έρχεται μία φορά και τη δικαιούνται όλα τα παιδιά. Ωστόσο, σε όλα χρειάζεται ένα μέτρο. Ένα παιδί χρειάζεται να εμπλουτίσει το λόγο του, να αναπτύξει τη φαντασία του, να μάθει να αμύνεται, να εξωτερικεύσει τα συναισθήματα του αλλά και να καταλάβει πότε «το παραμύθι τελειώνει», ώστε να διδαχθεί και τις πραγματικές αξίες της ζωής πέρα από το φανταστικό κόσμο και με τη βοήθεια ανθρώπων που γνωρίζουν τη καθημερινότητα του, τις προτιμήσεις, τις ανάγκες αλλά και τη ρεαλιστική πλευρά της ζωής, την οποία αναπόφευκτα ένα παιδί θα γνωρίσει.
Κατερίνα Χ. Δήμου – Λογοθεραπεύτρια
Πτυχιούχος ΑΤΕΙ Ηπείρου
Εξειδίκευση Πανεπιστημίου Μακεδονίας