Η επικοινωνία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο για την ανθρώπινη ανάπτυξη και κατά τη διάρκεια των εκπαιδευτικών ετών κατά τα οποία διαμορφώνεται ουσιαστικά ο χαρακτήρας ενός παιδιού και αποκτά τις πρώτες του εμπειρίες. Οι δυσκολίες στην επικοινωνία, παρεμποδίζουν τις εκπαιδευτικές εμπειρίες που θα διαμορφώσουν τα παιδιά σε ενήλικες. Το βίωμα αυτό είναι εξουθενωτικό για τα παιδιά και απόλυτα ψυχοφθόρο για τις οικογένειές τους.
Ο αυτισμός ανήκει στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (ομάδα διαταραχών που αφορούν την ανάπτυξη ενός συνόλου πολλαπλών βασικών ικανοτήτων , με κύρια στοιχεία τη δυσκολία στην επικοινωνία και στην κοινωνικοποίηση) και ακούγεται συχνά πλέον. Ωστόσο, ακόμη και στο άκουσμα του, πολλές φορές οι γονείς/κηδεμόνες του εμπλεκόμενου παιδιού αγχώνονται και απελπίζονται. Πριν ακόμη από τα τρία έτη, χαρακτηρίζεται από μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά.
Είναι αρκετές οι περιπτώσεις όπου ως θεραπευτές καλούμαστε να εξηγήσουμε, να αφυπνίσουμε ή να καθησυχάσουμε τους γονείς/κηδεμόνες σχετικά με τον αυτισμό καθώς το όνομα του και μόνο αρκεί ώστε να τους προβληματίσει σχετικά με δυσκολίες επικοινωνίας, λόγου και ομιλίας, οι οποίες ενδεχομένως να έχουν εμφανιστεί στο παιδί.
Κάποιες από τις ενδείξεις σχετικά με την επικοινωνία ενός παιδιού στο φάσμα του αυτισμού είναι η μη ανταπόκριση στο κάλεσμα του ονόματος του, η καθυστέρηση ανάπτυξης του λόγου, η καθυστέρηση της εκφοράς συλλαβών και απλών λέξεων σε ηλικία ενός έτους, η απουσία δηλωτικών κινήσεων (να δείχνει με το δάχτυλο, χαιρετισμός) σε ηλικία ενός έτους. Ακόμη, σε πολλές περιπτώσεις το παιδί δεν έχει ξεκινήσει να παράγει μεμονωμένες λέξεις και δεν έχει αυθόρμητη παραγωγή φράσεων (των 2 λέξεων) σε ηλικία 2 ετών.
Πολλές φορές συμβαίνει να πραγματοποιείται επανάληψη όσων ακούει το παιδί την ίδια στιγμή ή καθυστερημένα (ηχολαλία), να συγχέει το α’, το β’ και το γ΄ενικό πρόσωπο, να αδυνατεί να κατανοήσει και να ακολουθήσει εντολές καθώς συχνά γίνεται αντιληπτό πως δεν ανταποκρίνεται και φαίνεται σαν να μην ακούει. Παρατηρείται αρκετά συχνά, τηλεγραφική έκφραση ακόμη κι αν το παιδί έχει αποκτήσει γλωσσικές ικανότητες (λέξεις ή φράσεις). Τέλος, χρειάζεται να σημειωθεί πως αρκετά τακτικό χαρακτηριστικό των παιδιών στο φάσμα του αυτισμού είναι η έλλειψη βλεμματικής επαφής.
Πρέπει να τονισθεί πως η διάγνωση του αυτισμού είναι μία ιδιαιτέρως σύνθετη διαδικασία η οποία απαιτεί χρόνο και υπομονή, λεπτομερή παρατήρηση του παιδιού και ένα μεγάλο εύρος πληροφοριών σχετικά με εκείνο αλλά και το περιβάλλον του ώστε να πραγματοποιηθεί με απόλυτη σαφήνεια και να αποκλεισθούν άλλες διαταραχές ή να σημειωθούν ως συνυπάρχουσες. Η (πρώιμη) παρέμβαση και αντιμετώπιση ειδικά στην περίπτωση του αυτισμού είναι σωτήρια καθώς βοηθά ώστε να μειωθούν οι συμπεριφορικές δυσκολίες του παιδιού και να μην εδραιωθούν και στηρίζει το παιδί έτσι ώστε να μη καταδικαστεί σε μια ζωή υποβαθμισμένη, με ανεπαρκή πρόνοια και χωρίς αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών και δυνατοτήτων του.
Κατερίνα Χ. Δήμου – Λογοθεραπεύτρια
Πτυχιούχος ΑΤΕΙ Ηπείρου
Εξειδίκευση Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Ειδική εκπαίδευση: Αποκατάσταση ομιλίας, κατάποσης, γνωστικών λειτουργιών μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο